Lubi słońce i nawożenie obornikiem. W amatorskiej uprawie ziemniak najlepiej uprawiać na wczesny zbiór. Wtedy mniej choruje.
Inne nazwy: Kartofel, Solanum tuberosum
Cechy: roślina jednoroczna
W uprawie amatorskiej najlepiej uprawiać ziemniaki wczesne. Dzięki temu unika się częstych oprysków na choroby i szkodniki (także roślin z nimi spokrewnionych, jak pomidor i bakłażan).
Wysokość: do 80 cm
Rozmnażanie: bulwy
Termin sadzenia: kwiecień – maj (IV-V)
Dokładny termin trzeba dostosować do pogody, aby przymrozki nie uszkodziły kiełków. W cieplejszych regionach ziemniaki można sadzić pod koniec kwietnia (IV), ale w zimniejszych bezpieczniej jest to zrobić na początku maja (V).
Przed sadzeniem ziemniaki można podkiełkować, aby zmniejszyć ryzyko uszkodzeń mrozowych i wcześniej zebrać plon. Skrzynkę z bulwami ustawia się w słabo ogrzewanym pomieszczeniu (około 15 stopni Celsjusza). Gdy kiełki mają po około 2 cm, ziemniaki należy posadzić. W ten sposób przyśpiesza się zbiór bulw nawet o miesiąc.
Bulwy sadzi się na głębokość około 5 cm. Po posadzeniu, zanim ukażą się zielone pędy, warto wykonać pierwsze redlenie ziemniaków. Drugie redlenie robi się, gdy ziemniaki zaczynają się zielenić, a kolejne (ewentualnie) nie później niż do zakwitnięcia. Ten zabieg korzystnie wpływa m.in. wielkość plonu.
Gdzie sadzić: warzywnik, tunel foliowy, szklarnia, worki, beczki
Unikać trzeba sadzenia ziemniaków obok warzyw z nimi spokrewnionych, gdyż zwiększa to ryzyko występowania tych samych chorób i szkodników.
Zbiór: od lipca (VII)
Termin zbioru ziemniaków zależy od odmiany, ale też terminu sadzenia.
Młode ziemniaczki można zbierać, gdy na części nadziemnej pojawiają się jagody.
Bulwy: od małych po bardzo duże (w zależności od nawożenia i terminu zbioru); owalne; miąższ kremowy, żółty, fioletowy
Zastosowanie: puree, sałatki, frytki, placki, zapiekanki, kluski, mąka, napoje alkoholowe
Smak ziemniaków zależy przede wszystkim od odmiany oraz nawożenia i podlewania. Bulwy przenawożone i nadmiernie podlewane są wodniste oraz mdłe w smaku.
Rozróżnia się różne typy kulinarne ziemniaków: A – sałatkowe, B – ogólnoużytkowe, C – lekko mączyste, D – bardzo mączyste. Wiele odmian to typy pośrednie, np. AB lub CB.
W ziemniakach są skrobia (do około 20%), a także m.in. potas, białko, wapń, żelazo, jod, witaminy C, PP, B1, B2, B6.
Stanowisko: słoneczne
Ziemia: przeciętna, piaszczysta, z dużą zawartością próchnicy i małą domieszką gliny, głęboko spulchniona; odczyn od kwaśnego do lekko kwaśnego (pH 4,5-6,5)
Podlewanie: umiarkowane
Ziemniaki podlewa się, gdy jest w sucho. Unikać trzeba zraszania liści, gdyż to zwiększa ryzyko wystąpienia chorób grzybowych
Nawadnianie ziemniaków ułatwia redlenie – podlewa się wtedy w bruzdy.
Nawożenie: umiarkowane
W uprawie ziemniaków bardzo ważne jest nawożenie gleby przed ich posadzeniem. Ziemniak najlepiej rośnie w pierwszym roku po oborniku. Może to być np. obornik granulowany bydlęcy.
Bulwy rosną duże, jeśli ziemniakom nie brakuje potasu, zaś są liczne, jeśli mają zapewniony fosfor.
Odporność na mróz: brak
Choroby i szkodniki: mała (w dużym stopniu zależna od pogody)
Ziemniaki są wrażliwe na choroby grzybowe, a te najlepsze warunki mają, gdy jest ciepło i deszczowo. W polskim klimacie taka pogoda występuje najczęściej w lipcu (VII).
Choroby grzybowe atakujące ziemniaki to m.in. alternarioza ziemniaka i zaraza ziemniaka.
Ze szkodników mogą być uciążliwe m.in. drutowce, mszyca ziemniaczana smugowa, nicienie, pędraki, stonka ziemniaczana.
Polskie wczesne odmiany ziemniaków:
- Bard – miąższ żółty; wszechstronne zastosowanie, w tym do sałatek
- Bartek – miąższ żółty; wszechstronne zastosowanie
- Bila – miąższ żółty; wszechstronne zastosowanie
- Cekin – miąższ żółty; wszechstronne zastosowanie, w tym na kluski
- Gracja – miąższ żółty; wszechstronne zastosowanie, w tym na kluski
- Irga – miąższ kremowy; wszechstronne zastosowanie
- Irys – miąższ żółty; wszechstronne zastosowanie
- Krasa – miąższ jasnożółty; wszechstronne zastosowanie, w tym do sałatek
- Owacja – miąższ żółty; wszechstronne zastosowanie, w tym na kluski
Warto wiedzieć
- Ziemniaki pochodzą z Ameryki Południowej. Na tym kontynencie były uprawiane co najmniej 5000 lat p.n.e.
- Ziemniaki trafiły do Europy w XVI wieku. Podobnie jak pomidory bardzo długo nie smakowały Europejczykom. Uważane były nawet za trujące.
- W Polsce prawdopodobnie pierwsze ziemniaki posadzono przy pałacu w Wilanowie za czasów króla Jana III Sobieskiego (1629-1696). Powszechnie zaczęto je uprawiać w XVIII wieku. Tak opisał to etnograf Łukasz Gołębiowski (1773-1849) w książce „Domy i dwory, przy tym opisanie apteczki, kuchni, stołów, uczt, biesiad, trunków i pijatyki; łóżek, pościeli, ogrodów, powozów i koni; błaznów, karłów, wszelkich zwyczajów dworskich i różnych obyczajowych szczegółów” z 1830 roku:
„Zjawiły się w Polszcze kartofle za Augusta III w ekonomiach królewskich, saskimi rolnikami osadzonych którzy je z sobą przynieśli. Długo Polacy brzydzili się niemi, za szkodliwe poczytywali zdrowiu, w mawiali to w pospólstwo Xsięża nawet. Kiedy ujrzano, że w gdańskich żuławach, u Holendrów i szwabów osiadających po różnych miejscach, kartofle rodziły się obficie, jedynym prawie były ich pokarmem, zabespieczały od głodu, rozliczne mieć mogły przyprawy i nie mało rozmaitych dawać potraw, przeszły do pogranicznych tym osadom rolników, później do dalszych, upowszechniały się coraz gęściej, i na końcu panowania Augusta III już były znane w Polszcze, w Litwie i na Rusi, dziś zarówno kmiotka, jak szlachtę żywią, niepogardza niemi i klasa wyższa, robią z nich mąkę, wódkę, wino, cukier”.