To świetna przyprawa, zioło i roślina ozdobna. Szałwia lekarska wspaniale pachnie. W jej towarzystwie lepiej rosną warzywa.
Inne nazwy: Salvia officinalis, Szałwia zwyczajna
Cechy: roślina wieloletnia (półkrzew)
Szałwie lekarskie mają liście zielone, biało-zielone i żółto-zielone (w zależności od odmiany).
Szałwia lekarska im jest starsza, tym bardziej drewnieje. Z czasem staje się rosochata, zwłaszcza po zimie. Dlatego warto ją przycinać wiosną (na przełomie kwietnia i maja).
Szałwie lekarskie uprawia się w gruncie. Można też sadzić je w donicach i uprawiać jako rośliny jednoroczne (w donicy często przemarzają). Ogólnie uprawa szałwii nie jest trudna.
Wysokość: 20-60 cm
Wysokość szałwii zależy od odmiany i sposobu prowadzenia. Jeśli młode pędy się uszczykuje, szałwia lekarska jest bardziej gęsta i krępa.
Kwitnienie: maj – czerwiec (V-VI)
Szałwia lekarska ma kwiaty fioletowe. Ich długość wynosi 1-2 cm. Pachną mocno, tak samo jak cała roślina. Zapach jest najbardziej wyczuwalny w słoneczne dni.
Kwiaty zwabiają pszczoły.
Rozmnażanie: nasiona i sadzonki z odkładów poziomych
Szałwia lekarska jest średnio trudna do rozmnożenia.
- Nasiona – wysiew do doniczek, skrzynek lub na rozsadnik w marcu (III). Szałwię sieje się na głębokość 1-1,5 cm. Nasiona szałwii dość długo zachowują zdolność kiełkowania – do 3 lat. Szałwia lekarska kiełkuje 10-21 dni w zależności od temperatury (szybciej w ogrzewanych pomieszczeniach). Do gruntu lub donic na balkonie młodą szałwię lekarską sadzi się na przełomie kwietnia i maja (IV-V).
- Sadzonki – pobiera się ze starszych roślin, po zrobieniu odkładów poziomych (często ukorzeniają się same, zwłaszcza gdy szałwia jest ściółkowana kompostem). Sadzonki szałwii najlepiej ukorzeniają się w maju i czerwcu (V-VI).
Wykorzystanie: w kuchni – herbatka ziołowa poprawiająca nastrój, przyprawa do dań mięsnych, np. pieczonej gęsi i indyka, warzywnych, makaronu; w lecznictwie – stany zapalne, np. gardła, dziąseł i skóry, choroby płuc, przeziębienie, niepłodność, depresja; w kosmetyce – kąpiele wygładzające skórę; w ogrodzie – roślina ozdobna oraz do uprawy współrzędnej z warzywami (poprawia ich odporność)
Szałwia lekarska ma mocny zapach z nutami mięty i cytryny. Zapach nieco się różni, w zależności od odmiany i nasłonecznienia stanowiska.
W składzie szałwii lekarskiej są m.in. olejek eteryczny oraz witaminy A, B1, B3 i C.
Szałwia lekarska, sadzona obok warzyw, ma wpływ na ich odporność na szkodniki i choroby. Towarzystwo szałwii bardzo lubią np. kapusta i marchew.
Zbiór: maj – sierpień (V-VIII)
Szałwia lekarska nadaje się do użytku w postaci świeżej i suszonej.
- Świeża szałwia – listki obrywa się na bieżąco przez cały sezon, w miarę potrzeb. Uszczykiwanie wierzchołków pędów, zwłaszcza wiosną, sprzyja rozkrzewianiu szałwii.
- Suszona szałwia – tuż przed kwitnieniem ścina się młode pędy i liście, a następnie suszy. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35 stopni Celsjusza.
Stanowisko: słoneczne; toleruje lekki półcień
Szałwia lekarska w cieniu rośnie słabo.
Ziemia: żyzna, najlepiej o odczynie od lekko kwaśnego do obojętnego (pH 6,5-7)
Szałwia lekarska jest tolerancyjna co do ziemi i jej odczynu. Znosi dość dobrze kwaśną ziemię (do pH 5,5) oraz zasadową (do pH 8). Nie jest jednak wtedy okazała.
Szałwia lekarska bardzo dobrze rośnie w drugim roku po nawożeniu obornikiem oraz w ziemi zasilonej kompostem.
W uprawie amatorskiej szałwie przesadza się co 6-10 lat. Jeśli szałwia lekarska jest ściółkowana kompostem co roku, przesadzać można nawet jeszcze rzadziej.
Podlewanie: umiarkowane
Szałwia lekarska lepiej znosi przesuszenie niż nadmiar wody. Trzeba ją podlewać z dużym umiarem.
Nawożenie: co 2 tygodnie od maja do lipca (V-VII)
Do nawożenia szałwii lekarskiej najlepiej stosować nawóz naturalny, np. z odchodów dżdżownic. Szałwia lekarska lubi ściółkowanie kompostem (to sprzyja też jej bujniejszemu rozkrzewianiu).
Odporność na mróz: dobra
Na przemarznięcie narażone są najbardziej szałwie jednoroczne, które nie mają jeszcze zdrewniałych pędów. Starsze, zdrewniałe szałwie lekarskie znoszą mróz bardzo dobrze. Mogą im jednak przemarzać pędy najmłodsze, niezdrewniałe (wiosną trzeba ją obciąć). Najwięcej mają ich szałwie zbyt długo i obficie nawożone.
Szałwia lekarska nie powinna być nawożona dłużej niż do końca lipca (VII).
Choroby i szkodniki: bardzo odporna
Szałwia lekarska choruje bardzo rzadko. Nie ma też problemu ze szkodnikami.
Jedynie nadmiernie podlewana szałwia lekarska może być atakowana przez choroby grzybowe.
Ciekawe odmiany szałwii lekarskiej
- Icterina – liście żółto-zielone
- Minimum – liście zielone
- Purpurascens – liście fioletowo-zielone
- Tricolor – liście biało-zielone
Warto wiedzieć
- Szałwia lekarska to zioło cenione od wieków. Była i jest stosowana na bardzo wiele chorób. Do dziś znane jest przysłowie „Kto ma szałwię w ogrodzie, tego choroba (śmierć) nie ubodzie”. Szałwii przypisywano magiczne właściwości. Była też popularnym lekiem na lekki poród i niepłodność.
„Tak skuteczna w płodności, że w Egipcie po gwałtownem morowem powietrzu przymuszano pozostałych mieszkańców do jej picia” – napisał Józef Rostafiński w „Zielniku czarodziejskim” w 1893 roku.