W polskich ogrodach uprawiana jest od wieków. Lilia złotogłów rośnie też dziko m.in. w górach. Jej pachnące kwiaty mają kształt turbanów.
Inna nazwa: Leliwa, Leluja, Lilium martagon, Zawojek
Pochodzenie: Europa, Azja
Lilie złotogłów rosną dziko m.in. w Polsce. Najczęściej spotkać je można w górach. Są pod ochroną.
W ogrodach uprawia się odmiany szlachetne. Cebulki można kupić w sklepach ogrodniczych.
Wysokość: 90-150 cm (w zależności od odmiany)
Kwitnienie: czerwiec – sierpień (VI-VIII)
Kwiaty: białe i różowe; pojedyncze
Kształt kwiatów lilii złotogłów przypomina turban. Główki kwiatów zwieszają się do dołu.
Zapach: przyjemny; mocny zwłaszcza wieczorem i w nocy
Lilie złotogłów zapylają motyle. Jeden z nich to fruczak gołąbek, znany powszechnie jako polski koliber (tak szybko macha skrzydełka i fruwa, że wygląda w locie jak koliber).
Liście: zielone
Zastosowanie: rabaty, pojedyncze egzemplarze w wyeksponowanych miejscach, bukiety, dekoracje okolicznościowe (na specjalne okazje)
Stanowisko: półcień
Lubią mieć korzenie w lekkim zacienieniu, tak aby cebule nie nagrzewały się od słońca. Można też lilie podsypać ściółką.
Gleba: przeciętna lub żyzna, próchnicza; odczyn zbliżony do obojętnego (około pH 7)
Bardzo lubi ściółkowanie, np. korą, przez cały rok. Ściółka chroni cebule przed nagrzewaniem latem oraz przemarzaniem zimą.
Podlewanie: tylko w razie suszy
Nawożenie: wiosna
Nawozi się co 2 tygodnie od kwietnia (IV) do zakwitnięcia. Polecane są nawozy do kwiatów cebulowych albo roślin kwitnących.
Przesadzanie: co 3-4 lata
Rozmnażanie: cebulki (całe oraz ich pojedyncze łuski)
Jeżeli mają dobre warunki w ogrodzie, lilie złotogłów dość łatwo się rozsiewają.
Sadzenie: od 15 września do 15 października (IX-X)
Odporność: bardzo dobra
Lilie z tej grupy rzadko chorują. Najczęściej przyczynami są: zbyt duże zacienienie, za wilgotna ziemia, nadmierne nawożenie. Ze szkodników uciążliwe są zwłaszcza poskrzypka liliowa (jej larwy zjadają liście) oraz ostępka lilianka (larwy żerują w pąkach lilii). Rzadziej występujące szkodniki to mszyce, myszy, nornice, wciornastek liliowiec, ślimaki.
Ciekawa odmiana lilii złotogłów
- Alba – kwiaty białe
Ciekawostki
- Nazwa lilia złotogłów funkcjonuje od drugiej połowy XIX wieku. Dawniej ten kwiat nazywano zawojek lub zawojek krajowy (gdyż rośnie w Polsce). Pod nazwą zawojek znała go księżna Izabela Czartoryska. Rekomendowała go do sadzenia w swojej książce „Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów” z 1805 roku.
- Nazwa złotogłów wiąże się ze złocistym kolorem cebul z dachówkowato ułożonymi łuskami.
- Lilie złotogłów przez wiele wieków były uważane w Polsce za rośliny magiczne. Pisali o nich Albertus Magnus w dziele „O Sekretach Białogowskich, Mocy Ziół, Kamieni Y Zwierząt osobliwych”, które powstało na przełomie XIII i XIV wieku (z łaciny zostało przetłumaczone na język polski w XVII wieku), a także Józef Rostafiński w „Zielniku czarodziejskim” z 1893 roku. Lilia złotogłów miała strzec przed diabłami, złymi mocami, opętaniem i obrażaniem przez ludzi.
- Lilie złotogłów są częstym motywem w sztuce podhalańskiej.
- Obecnie w ogrodach, oprócz lilii złotogłów, uprawiane są często jej krzyżówki z innymi gatunkami lilii. Dlatego stworzona została specjalna grupa tych wyjątkowych kwiatów: lilie mieszańce martagon (czyli lilii złotogłów).
- Dziko rosnące lilie złotogłów są przysmakiem saren.