Zwykle jego kwiaty są fioletowe, rzadko – białe. Krokus uprawny kwitnie jesienią. To roślina ozdobna i cenna przyprawa.
Inne nazwy: Crocus sativus, Krokus jesienny, Szafran hodowany, Szafran uprawny
Nazwą krokus jesienny określa się też inne gatunki krokusów kwitnące przed zimą, jak krokus okazały i krokus wspaniały.
Pochodzenie: Europa i Azja (m.in. Turcja oraz Iran)
Krokus uprawny jest sadzony od wieków. Ze znamion jego kwiatów wytwarza się szafran, która jest najdroższą przyprawą świata. Dawniej szafran był też używany do barwienia tkanin władców.
Wysokość: kwiaty – 10-15 cm, liście – około 40 cm (opadają na ziemię)
Kwitnienie: wrzesień – październik (IX-X)
Kwiaty: białe lub fioletowe; pręciki żółte, duże
Najczęściej krokusy uprawne są fioletowe. Biały kolor jest rzadki.
Liście: ciemnozielone z paseczkami
Pojawiają się jesienią i trwają do późnej wiosny. Następnie zasychają. Przypominają ozdobną trawę.
Zastosowanie: skalniaki, rabaty kwiatowe, obrzeża ścieżek, przyprawa
Przyprawa szafran, która jest pozyskiwana z kwiatów krokusa uprawnego, nadaje potrawom korzenny smak i zapach oraz żółtą barwę. Aby zebrać 1 g szafranu, potrzeba 150-200 kwiatów.
Warto pamiętać, że krokusa uprawnego bardzo łatwo pomylić z innymi gatunkami krokusów kwitnących jesienią. Dlatego przypadkowe kwiaty nie nadają się do pozyskiwania przyprawy, ale są piękne jako rośliny ozdobne.
Stanowisko: słoneczne
Gleba: przeciętna lub żyzna, przepuszczalna, o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH 7)
Podlewanie: nie ma potrzeby
Nawożenie: marzec (III)
Przesadzanie: co 3-4 lata; nie rzadziej niż co 10 lat
Rozmnażanie: cebulki
Krokus uprawny nie zawiązuje nasion, dlatego nigdy się nie rozsiewa.
Sadzenie: pierwsza połowa sierpnia (VIII)
Krokusy kwitnące jesienią sadzi się wcześniej niż kwitnące wiosną.
Odporność: bardzo dobra
Nie sprawia problemów. Jest odporny na mróz.
Ciekawa odmiana krokusa uprawnego
- Album – biały
Ciekawostki
- W polskich ogrodach krokus uprawny jest sadzony od wieków, a nigdy nie był popularny.
W XIX wieku znany był jako szafran domowy, szafran hodowany i szafran ogrodny. Tak pisał o nim Edmund Jankowski w książce „Kwiaty naszych ogrodów” z 1877 roku:
„Południowa Europa. Kwitnie w jesieni, kwiaty ma lila fioletowe, blizny purpurowe i te właśnie stanowią szafran handlowy. Ten szafran jesienny rzadziej w ogrodach hodowanym bywa”.
- Krokus uprawny obecnie jest uprawiany jako roślina przyprawowa i ozdobna. Dawniej był też używany jako drogocenny lek.
Józef Rostafiński zanotował w książce „Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach” z 1893 roku:
„Posila i uwesela serca”, „Nadużyty czyni człowieka smutnym”, „Pity naczczo chroni od upicia i obżarstwa”.
- Przyprawa szafran, pozyskiwana z krokusa uprawnego, od wieków jest fałszowana, gdyż jest droga. Do fałszowania używane są często krokosz i nagietek.
Jak uprawiano dawniej krokusy na przyprawę opisał ksiądz Krzysztof Kluk w książce 1786 roku „Dykcyonarz roślinny : w którym podług układu Linneusza są opisane rosliny nietylko kraiowe dzikie, pozyteczne albo szkodliwe na roli, w ogrodach, oranzeryach utrzymywane ale oraz y cudzoziemskie, ktoreby w kraiu pożyteczne byc mogły albo z ktorych mamy lekarstwa, korzenie, farby, &c. albo ktore jakową nadzwyczaynosc w sobie maią ich zdatnosci lekarskie, ekonomiczne, dla ludzi, koni, bydła, owiec, pszczoł, &c. utrzymywanie, &c.: z poprzedzaiącym wykładem słow botanicznych y kilkorakim na końcu regestrem”:
„Chcąc go mieć obficie, obiera się grunt, z którego w poprzedzającym roku zebrano jęczmień, a teraz leży ugorem. Grunt powinien być rowny, mierny y suchy. W Kwietniu przeorze się: zagony dadzą się wązkie. W Maiu potrząśnie się krótkim gnoiem, y powtornie się przeorze, a trzeci raz ku końcowi Czerwca. Po trzecim przeoraniu posadzą się Cebule rzędami, po trze cale daleko od siebie, y tyleż głęboko. Kwitnie w iesieni: wtedy z rana zrywają się całe Kwiaty, a przyniosłszy do Domu, wybierają się tylko same blizny z częścią szyiki, które są Szafranem”. Dalej znajduje się szczegółowy proces suszenia szafranu, podczas którego potrzebne było… piwo.
- Krokus uprawny jest jednym z wielu gatunków sadzonych w polskich ogrodach. Inne to m.in. krokus Siebera (Crocus sieberi), krokus Tommasiniego (Crocus tommasinianus), krokus wiosenny (Crocus vernus), krokus złocisty (Crocus chrysanthus), krokus żółtokwiatowy (Crocus flavus).