Nadaje się do uprawy w donicach i gruncie. Rozmaryn lekarski to mocno pachnąca przyprawa i zioło. Najlepiej rośnie w słońcu.
Inne nazwy: Rosmarinus officinalis, Rozmaryn apteczny
Cechy: krzewinka zimozielona
Rozmaryn lekarski im jest starszy, tym bardziej drewnieje. Nie zrzuca liści na zimę.
Rozmaryn lekarski uprawia się w gruncie lub w donicach.
Wysokość: 20-100 cm
W polskim klimacie rozmaryn zwykle osiąga około 50 cm wysokości.
Kwitnienie: maj – lipiec (V-VII)
Rozmaryn lekarski ma małe kwiaty: białe, niebieskie lub fioletowe (w zależności od odmiany). Pachną tak samo mocno jak cała roślina. Kwiaty zwabiają pszczoły.
Rozmnażanie: nasiona i sadzonki z odkładów poziomych
Rozmaryn jest średnio trudny do rozmnożenia z nasion. Łatwo go rozmnożyć z sadzonek.
- Nasiona – wysiew do doniczek, skrzynek lub na rozsadnik w marcu i kwietniu (III-IV) w ogrzewanych pomieszczeniach. Głębokość siewu do 0,5 cm (przyklepać dłonią lub lekko przyprószyć ziemią). Rozmaryn kiełkuje słabo, po około 10 dniach w zależności od temperatury w pomieszczeniu (najlepiej, gdy ma co najmniej 18-20 stopni Celsjusza). Do gruntu lub donic młode rozmaryny sadzi się, gdy mają po 3-5 cm wysokości. Najczęściej to druga połowa maja lub początek czerwca (V-VI).
- Sadzonki – pobiera się ze starszych, co najmniej dwuletnich rozmarynów (często ukorzeniają się same, zwłaszcza gdy rozmaryn jest ściółkowany kompostem). Sadzonki rozmarynu najlepiej ukorzeniają się w maju i czerwcu (V-VI).
Wykorzystanie: w kuchni – przyprawa do dań mięsnych, warzywnych, rybnych, makaronu; w lecznictwie – wzmacnia odporność, poprawia nastrój; w kosmetyce – kąpiele wygładzające i odmładzające skórę; w ogrodzie – roślina ozdobna oraz do uprawy współrzędnej z warzywami (poprawia ich odporność)
Rozmaryn lekarski ma mocny, żywiczny zapach. Sadzony obok warzyw ma wpływ na ich odporność na szkodniki i choroby. Towarzystwo rozmarynu lubią np. kapusta i marchew.
Zbiór: cały rok
Rozmaryn lekarski nadaje się do użytku w postaci świeżej i suszonej. Zrywać można młode pędy, liście oraz kwiaty. Zimą rozmaryn jest mniej aromatyczny.
- Świeży rozmaryn – listki, pędy i kwiaty obrywa się na bieżąco, w miarę potrzeb. Uszczykiwanie wierzchołków pędów sprzyja rozkrzewianiu rozmarynu.
- Suszony rozmaryn – tuż przed kwitnieniem ścina się młode pędy i suszy. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35 stopni Celsjusza.
Stanowisko: słoneczne; toleruje lekki półcień
Nie należy sadzić rozmarynu w cieniu, bo słabo rośnie. Rozmaryn lekarski bardzo dobrze znosi wiatr wiejący od morza. W krajach śródziemnomorskich mawia się nawet, że potrafi czerpać wodę z morskiego wiatru i nie musi być wtedy podlewany.
Ziemia: przeciętna, piaszczysta; najlepiej o odczynie od lekko kwaśnego do lekko zasadowego (pH 6-7,5)
Rozmaryn lekarski jest tolerancyjny co do ziemi i jej odczynu. Nie znosi ziemi podmokłej.
Podlewanie: bardzo oszczędne
Rozmaryn lekarski wymaga systematycznego podlewania jedynie, gdy rośnie w donicach. Lepiej podlewać go za mało niż za dużo. Ma mocny system korzeniowy. Rozmaryny w gruncie świetnie sobie radzą bez podlewania.
Nawożenie: co 2 tygodnie od maja do 15 lipca (V-VII)
Do nawożenia rozmarynu najlepiej stosować nawóz naturalny, np. z odchodów dżdżownic. Rozmaryn lekarski lubi ściółkowanie kompostem (to sprzyja też jego rozkrzewianiu).
Odporność na mróz: średnia lub dobra (w zależności od odmiany)
Na przemarznięcie narażone są najbardziej rozmaryny jednoroczne, wyhodowane z nasion, które nie mają jeszcze dobrze zdrewniałych pędów, oraz uprawiane w donicach.
Starsze, zdrewniałe rozmaryny lekarskie, uprawiane w gruncie, znoszą mróz dobrze. Rozmaryny w donicach trzeba KONIECZNIE zabezpieczać przed mrozem. Donicę można np. zadołować w ogrodzie, wnieść do chłodnego, ale widnego pomieszczenia (może być garaż) lub zawinąć ją w tekturę i ustawić na desce.
Odporność rozmarynów na mróz zależy od odmiany oraz nawożenia. Zbyt długo (po 15 lipca) i zbyt obficie nawożone rozmaryny łatwiej przemarzają (bo mają mniej zdrewniałych pędów).
Choroby i szkodniki: bardzo odporny
Rozmaryn lekarski choruje bardzo rzadko. Nie lubią go szkodniki.
Jeśli rozmaryn lekarski choruje, to zwykle z powodu zbyt obfitego podlewania.
Ciekawe odmiany rozmarynu lekarskiego
- Benenden Blue – kwiaty niebieskie
- Huntigton Carpet – kwiaty niebieskie
Warto wiedzieć
- Rozmaryn lekarski jest uprawiany w Polsce od wieków. Był jednym z podstawowych ziół leczniczych oraz przypraw.
„[…] Kwiat i liście wzmacniają głowę, serce, macicę, służą na fluksy (np. katar, stany zapalne – dopisek Niepodlewam), bladą cerę, mdłości, paraliż, zbytni sen, na niepłodność i wiatry, zewnętrznie słuch tępy zaostrzają” – pisał słynny botanik ks. Krzysztof Kluk w książce „O roślinach, ich utrzymaniu, rozmnożeniu i zażyciu” z 1778 roku.
- Rozmaryn lekarski jest jednym z głównych składników prastarej wódki węgierskiej Larendogra, którą stosowano m.in. jako odmładzający kosmetyk oraz perfumy. Według legendy przepis wymyśliła królowa Elżbieta Łokietkówna (1305-1380). Królowa ponoć wyglądała niezwykle młodo aż do starości.