Kupując nasiona F1 warzyw i kwiatów trzeba wiedzieć, że to odmiany mieszańcowe, czyli heterozyjne. Najlepsze cechy mają w pierwszym pokoleniu.
Na wielu opakowaniach nasion, przy nazwach odmian warzyw i kwiatów, widnieje symbol F1. To oznaczenie wskazuje, że są to odmiany mieszańcowe (heterozyjne). Mają wiele pozytywnych cech, jak plenność, dorodność, zdrowotność, smak, kolory, ale tylko w pierwszym pokoleniu.
Zjawisko heterozji wśród roślin
Mieszańce F1 (hybrydy finalne F1) uzyskuje się z krzyżowania dwóch lub więcej odmian lub linii hodowlanych roślin. Tak uzyskane odmiany F1 tylko w pierwszym pokoleniu spełniają odpowiednie cechy, które nazywane są heterozyjnymi (od greckiego słowa heterosis – przekształcenie).
Dobór roślin rodzicielskich uzyskuje się przez wieloletnią selekcję, wykorzystując m.in. samozapylenie. Muszą być tak dobrane, aby ich potomstwo miało najlepsze cechy. Niektórych z nich nie widać, np. w przypadku warzyw jest ważne, by nie kumulowały azotanów i metali ciężkich w jadalnych częściach. Aby uzyskać odmiany F1, potrzeba dużo pracy i wiedzy. Nieprzypadkowo ceny nasion F1 często są wyższe.
Czy pozyskiwać nasiona z odmian F1
Odmiany mieszańcowe F1 często są tak dorodne, że aż kuszą, by pobrać z nich nasiona i posiać w następnych latach. Niestety, w odróżnieniu od odmian ustalonych (heirlooms), nie warto pozyskiwać nasion z odmian F1. Pokolenie F2, czyli drugie, a także kolejne, nie mają tych samych cech co rośliny mateczne F1.
Oczywiście nasiona pozyskane z odmian F1 wykiełkują. Jednak w przypadku warzyw plon zwykle rozczarowuje. Kwiaty z pokolenia F2 i kolejnych także nie są dorodne. Aby uniknąć rozczarowania i straty czasu na uprawę mało atrakcyjnego potomstwa odmian mieszańców F1, warto zachowywać opakowania nasion albo robić notatki (np. można zrobić smartfonem fotografie torebek z nasionami). Dzięki temu łatwo sprawdzić, która atrakcyjna odmiana nadaje się do pozyskiwania nasion, a która – nie.
Wielką zaletą mieszańców F1 jest duża różnorodność odmian dostępnych w sklepach ogrodniczych. Co roku można uprawiać coś nowego, porównywać nowe smaki warzyw i cieszyć się wspaniałymi kwiatami. Pozytywne cechy odmian F1 ułatwiają wyhodowanie dorodnych roślin, bo są także bardziej odporne na choroby, szkodniki, suszę.
Warto wiedzieć
- Badania nad mieszańcami heterozyjnymi zaczęto prowadzić w XIX wieku. Najpierw dotyczyły głównie zbóż, jak kukurydza i ryż.