To krzew owocowy i ozdobny. Dereń jadalny jest łatwy w uprawie. Jego owoce są świetne na nalewki i przetwory. Nie wymaga żadnych oprysków.
Cechy: wysoki krzew albo niskie drzewo
Dereń jadalny to roślina ozdobna i jednocześnie dostarczająca jadalne owoce bogate w witaminy.
Inne nazwy: Cornus mas, Dereń właściwy
Pochodzenie: Azja, Europa
Dereń jadalny jest uprawiany w Polsce od wieków.
Wysokość: do 3 m (odmiany szlachetne)
Szerokość: 2-3 m
Dereń jadalny rośnie wolno.
Kwitnienie: marzec – kwiecień (III-IV)
Kwiaty: żółte, drobne
Kwiaty derenia jadalnego rozwijają się przed liśćmi. Jest ich bardzo dużo. Kwitnący dereń jadalny jest piękną ozdobą ogrodu. Bardzo lubią go odwiedzać pszczoły.
Owoce: jadalne; białe, żółte, czerwone i prawie czarne (w zależności od odmiany); kuliste, owalne lub butelkowate podłużne (2-3 cm), miąższ słodko-kwaskowaty (niektóre odmiany są bardziej słodkie, inne bardziej kwaskowate)
Owoce derenia jadalnego zbiera się we wrześniu i październiku (IX-X). Czasem dojrzewają już w końcu sierpnia (VIII).
Jeśli derenie są duże, obsypane owocami, najwygodniej rozkładać pod nimi płachty i z nich zsypywać owoce do wiader. Najsłodsze są owoce opadłe.
Przeznaczenie: nalewki, galaretki, konfitury, kompot, owoce suszone, marynaty, nalewki (dereniówka, dereniak)
Owoce derenia jadalnego zawierają dużo witaminy C. Drewno derenia było dawniej używano do wyrobu szczebli drabin, zegarów, broni oraz lasek.
Stanowisko: słoneczne lub półcień
Dereń jadalny nadaje się także do prowadzenia przy murach oraz na żywopłoty, w tym strzyżone.
Gleba: przeciętna; odczyn obojętny lub lekko zasadowy (pH 7-7,5)
Podlewanie: młode drzewka – oszczędnie, starsze – nie ma potrzeby
Jedynie młode derenie jadalne wymagają podlewania od czasu do czasu (przez pierwsze 3-4 lata uprawy).
Nawożenie: marzec-kwiecień (III-IV)
Dereń jadalny nie ma dużych wymagań pokarmowych. Wybacza brak nawożenia. Nie lubi dużych dawek nawozu.
Używać można np. kompostu lub granulowanego obornika owczego.
Rozmnażanie: nasiona, odkłady, sadzonki, odrosty korzeniowe, szczepienie
Nasiona derenia jadalnego bardzo długo wschodzą.
Cięcie: sierpień – wrzesień (VIII-IX)
Derenie jadalne mocno płaczą po cięciu wiosennym, co je osłabia. Dlatego korzystniej je przycinać pod koniec lata.
Wytrzymałość na mróz: doskonała
Dereń jadalny jest odporny na największe mrozy.
Choroby i szkodniki: odporny
Dereń jadalny rośnie zdrowo. Nie potrzebuje żadnych oprysków.
Zapylacze: większość odmian jest samopylna
Derenie jadalne, choć są z reguły samopylne (wyjątkiem jest np. odmiana Jolico), najlepiej sadzić w parach (dowolne odmiany). Dzięki temu zapylanie jest lepsze i plon zdecydowanie większy. Najlepiej jeśli derenie są posadzone od siebie nie dalej niż 20 metrów.
Ciekawe odmiany derenia jadalnego
- Bolestraszycki – owoce czerwone
- Juliusz – owoce czerwone
- Nikołka – owoce fioletowe
- Raciborski – czerwony
- Swietljaczok – owoce czerwone
- Variegata– owoce czerwone
Ciekawostki
- „Lubo drzewko to klimat kraju dobrze wytrzymuje, to jednak rzadko je w ogrodach spotkać można, zapewne dla tego, że rośnie powoli i późno owocuje” – pisał „Ogrodnik Polski” w 1882 roku. Warto wiedzieć, że derenie szczepione zaczynają owocować szybko, już 2-3 lata po posadzeniu.
- Nazwa łacińska derenia – Cornus – wywodzi się od słowa cornu, co oznacza róg. Nawiązuje do drewna derenia, które jest białe i twarde, jak róg.
- Pikę z drewna derenia miał Odyseusz – bohater poematu Homera (VIII wiek przed naszą erą). Podobną broń miał Romulus – legendarny obrońca Rzymu. Według legendy Romulus wetknął pikę w ziemię i wyrósł z niej kwitnący dereń.
- Jadalne owoce ma również dereń lekarski (Conus officinalis).